Rekrutacja

Sławek Kiełbus narysował większą wersję plakatu z okładki "Królewskiej Konnej". Być może jest to tylko odpowiedź na nasz wczorajszy post, ale chcielibyśmy wierzyć, że Egmont dorzuci taki gadżecik do komiksu. Na wszelki wypadek radzimy szykować miejsce na ścianie.

À propos, czy ktoś mógłby rozszyfrować zamazany napis na dole plakatu? Na pewno zaczyna się od słów "mile widziane", ale co dalej? Nie znając wymagań ciężko będzie napisać porządne CV.

Hegemon liczy na Ciebie!

Jedną z najfajniejszych rzeczy na okładce "Królewskiej Konnej" jest tajemnicze ogłoszenie z Hegemonem, wzorowane na amerykańskim plakacie propagandowym z I wojny światowej (bo chyba nie na rosyjskiej podróbie z 1920?). Na razie nie wiadomo czy jest to tylko mrugnięcie okiem do czytelnika, czy też zbójcerze naprawdę mają zamiar zorganizować zaciąg do kompanii.


Podobne żarciki pojawiły się w "Kajku i Kokoszu" już wcześniej, o czym przypomniał Dominik Dagiel, twórca komputerowej przygodówki "Twierdza Czarnoksiężnika" z 2011 roku. Dominik ukrył w grze kilka takich plakatowych "easter eggów", a screeny zaprezentował parę dni temu na profilu Sztuka Komiksu. Polecamy też filmik na YouTubie.


Co ciekawe, plakaty z gry nie są parodią propagandy zagranicznej, tylko naszej własnej, krajowej, rodem z wczesnego PRL-u. Bardzo to jest w stylu Janusza Christy i właśnie za to Dominik dostaje od nas tradycyjny uścisk dłoni.

Maciek Kur przedstawia

Mamy niespodziankę dla wszystkich tych, którzy po czwartkowej zapowiedzi nie mogą się już doczekać "Królewskiej Konnej". Planszę dostaliśmy od Maćka Kura, scenarzysty "Nowych przygód Kajka i Kokosza".

Jak widać nie jest to fragment nowego albumu, tylko komiks 10-letniej Jagi Daniluk, córki znajomych Maćka. Pozdrawiamy autorkę. Piękne imię!

Nadciąga Królewska Konna

No i doczekaliśmy pierwszej okładki KiK nie narysowanej przez Janusza Christę. Oddajmy głos wydawnictwu Egmont.

* * *

NOWE PRZYGODY STARYCH BOHATERÓW

Blisko po 30 latach, nowa pierwsza pełnometrażowa historia "Kajko i Kokosz" wkrótce w sprzedaży.

"Kajko i Kokosz: Nowe przygody" powracają w pierwszej pełnometrażowej historii "Królewska konna". Album ukaże się 19 czerwca br. nakładem wydawnictwa Egmont. Kontynuacji kultowej serii podjęli się – w swoim stylu, ale z wielkim szacunkiem dla ducha oryginału – znani polscy twórcy: Maciej Kur (scenariusz), Sławomir Kiełbus (rysunki) i Piotr Bednarczyk (kolor).

"Kajko i Kokosz" Janusza Christy to jedna z najpopularniejszych polskich serii komiksowych. Kolejne pokolenia czytelników zachwycają się przygodami dwóch dzielnych słowiańskich wojów. Pełna kolorowa edycja oryginalnego cyklu składa się z dwudziestu tomów.

"Królewska Konna" to pierwszy pełnometrażowy album prezentujący dalsze perypetie bohaterów z Mirmiłowa. Kajko i Kokosz muszą eskortować do domu księżniczkę Salwę, której życie znalazło się w niebezpieczeństwie. Jednak Kokosz niespodziewanie porzuca służbę woja i wstępuje do Królewskiej Straży Konnej – elitarnej jednostki tropiącej najbardziej niebezpiecznych przestępców!

Jak Kajko poradzi sobie bez przyjaciela i jakie tajemnice związane są z księżniczką Salwą?

Czytelnicy znajdą w nowych przygodach Kajka i Kokosza wszystko to, za co kochali oryginalną serię – awantury, czary, bijatyki, humor sytuacyjny i słowny.

Więcej informacji o nowym albumie zaprezentujemy podczas Warszawskich Targów Książki, w maju br.

Mirmiłowo expert level

Odkąd "Szkoła latania" została lekturą dla klasy IV, w podstawówkach zapanowała moda na budowanie makiet Mirmiłowa. Na facebooku pokazywaliśmy już prace uczniów z Krakowa, Młynnego i Ustki, a dziś mamy dla Was coś absolutnie mistrzowskiego spod Poznania. Voila:

Dioramę zbudowało czworo autorów w wieku od 4 do 40 lat: Magda, Artur, Maciek i Michał. Dla ułatwienia dodam, że pani Magda jest mamą czwartoklasisty i jednocześnie artystą plastykiem o specjalności "małe formy rzeźbiarskie". To właśnie od niej dostaliśmy film i zdjęcia z różnych etapów konstruowania makiety (średnica ok. 80 cm). Widoczne na samym dole gliniane figurki są dziełem jej 10-letniego syna Michała, który rozrysował też domki na kartonie, pomalował je, pokrył strzechą i jeszcze opiekował się trawnikami. Całej ekipie gratulujemy pomysłowości oraz kunsztu plastycznego.

Niusy kozacko-góralskie

27 lutego ukaże się komiks "Кайко та Кокош – Великий Турнір", czyli długo zapowiadana ukraińska wersja "Wielkiego turnieju". Tłumaczeniem zajął się Wołodymyr Arieniew. Więcej szczegółów znajdziecie na Alei Komiksu. Poniżej przedstawiamy ostateczną wersję okładki i kilka przykładowych plansz, a jeszcze niżej oficjalną zapowiedź wydawnictwa.


«Кайко та Кокош – Великий турнір» -- спеціальне видання комікса Януша Хрісти (1934-2008) «Кайко і Кокош – Великий турнір» перекладено на українську мову. Цикл оповідає про двох воїтелів – сміливого і розважливого Кайка та ненажерливого і самозакоханого Кокоша, які захищають Мірмілів від атак підступних злицарів на чолі з Гегемоном і переживають безліч кумедних пригод. Комікс народжувався у 70-80 роках ХХ століття й був однією з візитівок часопису «Świat Młodych». У 2003 році видавництво «Egmont Polska» перевидало серію, і завдяки цьому всі випуски комікса вперше були надруковані у кольорі. Версія «Великого турніру» українською мовою буде чималим сюрпризом для колекціонерів і шанувальників пригод Кайка і Кокоша та творчості Хрісти. Також вона дозволить україномовним читачам у всьому світі познайомитися з найпопулярнішими героями польских коміксів. Наближається великий турнір, і це завдає каштеляну Мірмілу дедалі сильнішого головного болю. Наче мало було йому того, що даремно оголосив суботи вихідними днями, бо дружина і так не дає виспатися, наче мало було того, що не може спокійно порибалити, бо городяни галасують і лякають рибу в рові, -- то ще й злицарі раз за разом вигадують нові способи захоплення Мірмілова. А тут це Свято Барана! Згідно з традицією, кожен каштелян має виставити на баранячих змаганнях власного спортсмена. А в Мірмілові немає жодного барана! Та, на щастя, є вірні воїтелі Кайко та Кокош, які вирушають у гори і, може, там знайдуть претендента, котрий добре буцається? Біда, однак, у тому, що ідея виставити свого барана спала на думку і злицарям. А Великий турнір от-от почнеться!

* * *

A teraz niespodzianka. 24 kwietnia do sprzedaży trafi "Wodzicka zdrowości" (Cudowny lek) - trzeci już góralski "Kajko i Kokosz", po "Wielkim turnieju" i "Festiwalu czarownic". Tłumaczy jak zwykle Bartłomiej Kuraś.

Tymczasem "Kayko and Kokosh: Flying School" w wersji "unfiuted" przesunął się w planach wydawniczych aż na 25 września. "Królewska konna" ukaże się 23 maja, a "Planeta automatów" i "The Big Tournament" nie wiadomo kiedy. Jak widać sytuacja w Egmoncie jest ostatnio dość dynamiczna. Jeśli chcecie być na bieżąco z aktualnymi terminami wydań, wystarczy śledzić rubrykę "zapowiedzi" w naszym menu z prawej strony.

Rakieta leci dalej!

W związku z krążącą po internecie pogłoską, jakoby Egmont zawiesił serię "Kajtek i Koko w kosmosie", Arek Salamoński przysłał nam pokolorowane plansze z czwartego tomu pt. "Planeta automatów". Arek zapewnia, że seria ma tylko niewielki poślizg i wszystko jest na dobrej drodze, łącznie z okładkami.

Kryptonim "Walizka"

Tytuł dzisiejszego posta możecie potraktować jak zwykły clickbait. Mam nadzieję, że skuteczny, bo nic tak Polaków nie kręci jak zaglądanie innym Polakom do walizek, a jeszcze lepiej do portfeli. A właśnie tym chciałbym się dzisiaj zająć. Podczas niedawnej dyskusji na temat zarobków komiksiarzy w PRL-u, która wywiązała się na "jednym z portali społecznościowych", okazało się, że w fandomie funkcjonuje romantyczna miejska legenda o tym, jak to nasi Starzy Mistrzowie dostawali grosze, klepali biedę, a komiksy rysowali dla idei, bo:

1. poza komiksami świata nie widzieli,
2. młodzież czekała na ich historyjki,
3. chcieli dowalić komunie (niepotrzebne skreślić).

No to może sprawdźmy jak było naprawdę. Ale zanim zaczniemy, mam dwie uwagi. Po pierwsze trzeba wyraźnie oddzielić komiksy drukowane w prasie codziennej (Christa w "Wieczorze Wybrzeża", Wróblewski w "Dzienniku Wieczornym") od komiksów wydawanych przez partyjno-państwowe giganty, takie jak RSW "Prasa-Książka-Ruch" i jej agencje: MAW ("Świat Młodych") oraz KAW ("Relax"). Między tymi dwoma światami była przepaść, również jeśli chodzi o stawki. Generalnie zasada była następująca: im bliżej centrali, tym więcej pieniędzy (i cenzury).

Po drugie musimy pamiętać, że sposób rozliczeń wydawnictw z autorami był zupełnie oderwany od nakładów, które sięgały kilkuset tysięcy egzemplarzy. W PRL-u nie chodziło bowiem o to, żeby coś sprzedać, tylko żeby wytworzyć. Zamiast procentu od obrotu, twórcy dostawali urzędowe stawki za stronę. Doskonale podsumował to Papcio Chmiel:

Ilość sprzedanych egzemplarzy nie ma wpływu na wysokość honorariów. Dla mnie wystarczy jak wydrukują jeden egzemplarz. Ja mam płacone z umowy o dzieło. Oddzielnie za scenariusz i okładkę, według tabeli grafiki książkowej, wymyślonej przez Ministerstwo Kultury i Sztuki. Dalej płacone mam wszystko na raty. Pierwsza zaliczka przy podpisaniu umowy, druga po przyjęciu dzieła do druku, reszta po sprzedaży. [6]

POPOŁUDNIÓWKI

Najgorzej wiodło się komiksiarzom pracującym w zwykłych, codziennych gazetach. Nawet w prasie popołudniowej, mającej z założenia charakter sensacyjny, tematyka rozrywkowa stanowiła margines, a przeważały nudne artykuły o partii, bloku wschodnim, wykonanych planach i przejściowych trudnościach. Komiks traktowany był jak piąte koło u wozu, a jego twórcy jak wyrobnicy. Swój czas w gdańskim "Wieczorze Wybrzeża" Janusz Christa podsumował tak:

Normalnie moja obecność w redakcji polegała na tym, że przynosiłem paski. [...] Traktowali mnie jak listonosza, czy jakiegoś kuriera. [3]
"Wieczór" płacił niewiele, ale wystarczało. Żyłem skromnie, byłem chudy. [1]

A praca była katorżnicza. Christa tygodniowo dostarczał (wymyślał i rysował) 6 pasków po 4 rysunki każdy. Jeżeli chciał pojechać na urlop, musiał przygotować odcinki na zapas, bo seria musiała się ukazywać non-stop. Rocznie wychodziło jakieś 300 pasków, czyli mniej więcej trzy albumy (!) - tyle tylko, że bez koloru. I tak przez 17 lat (1958-1975). A kiedy przeszedł do "Świata Młodych" wystarczał mu na życie jeden 35-planszowy album rocznie. Trzeba przyznać, że różnica jest kolosalna, ale to był już późny, kolorowy "Świat Młodych", wydawany przez Młodzieżową Agencję Wydawniczą (MAW). Wcześniej, za czasów Wydawnictwa "Prasa Młodzieżowa i Sportowa" ŚM płacił swoim pracownikom tyle, co zwykła gazeta codzienna.

W nieco spokojniejszym niż Christa tempie pracował Jerzy Wróblewski w bydgoskim "Dzienniku Wieczornym". Rocznie rysował ok. 250 pasków, często korzystał z cudzych scenariuszy. W odróżnieniu od Christy (wolny strzelec wg stawki za rysunek, bo komiksów tabela nie przewidziała), Wróblewski zatrudniony był na etacie. W ten sposób wytrzymał aż 20 lat (1959-1978), ale musiał chałturzyć gdzie się tylko dało.

EDIT. Nie w każdej popołudniówce było tak słabo. Przeczytajcie komentarz z 4 stycznia 2019 20:35. Źródło jest bardzo wiarygodne, ale skoro się nie podpisało, to ja też go nie zdradzę :)

SPORT I TURYSTYKA

Większe pieniądze pojawiły się w komiksie na przełomie Gomułki i Gierka, razem z "kolorowymi zeszytami" Sportu i Turystyki. Wróblewski sam się zgłosił do wydawnictwa w roku 1971 i od razu dostał zlecenie na "Podziemny front" oraz "Kapitana Żbika". Maciej Jasiński przytacza treść listu od redakcji:

Warunki finansowe przedstawiają się następująco: opracowanie graficzne w kolorach 32 stron komiksu wynosi zł 650 za jedną planszę tzn. zł 20.800 + okładka zł 600. [2]

Jasiński komentuje to następująco:

Za jeden zeszyt, który był w stanie narysować w miesiąc, miał otrzymać tyle, ile zarobiłby w redakcji "Dziennika Wieczornego" w ponad rok - za narysowanie 305 pasków. [2]

Średnia miesięczna płaca w 1971 roku wynosiła 2.358 zł, tymczasem Wróblewskiemu udało się przez miesiąc zarobić 21.400 zł, czyli aż 9 pensji przeciętnego Kowalskiego. Możemy też łatwo obliczyć, że za jeden pasek w prowincjonalnym "Dzienniku" Wróblewski dostawał 70 zł, a więc ok. 1.400 zł miesięcznie, tj. znacznie poniżej średniej krajowej. Tu zamieszczam tabelkę z dokładnymi danymi GUS-owskimi, bo jeszcze nie raz nam się przydadzą.

Przeciętne wynagrodzenie miesięczne netto w PRL-u. Źródło: GUS

Nie wszyscy artyści uważali, że w Sporcie i Turystyce zarabiało się kokosy. Mieczysław Wiśniewski, rysownik "Kapitana Klossa" i pierwszych "Podziemnych frontów" żalił się:

Musiałem oddawać jeden numer co miesiąc. [...] Rysowałem do trzeciej, czwartej w nocy. Dobrze, że syn mi pomagał i wpisywał teksty w dymkach. I to wszystko za psie pieniądze. Wydawnictwo zarobiło na "Klossach" około 65 tysięcy dolarów, co w tamtych czasach było sumą ogromną. Ja dostawałem za stronę kilkaset złotych, jako za ilustrację. Za kolejne wydania płacono mi o 20 procent mniej. [1]

Co ciekawe, Wiśniewski prawdopodobnie zarabiał więcej od Wróblewskiego, bo miał formalne wykształcenie plastyczne i przysługiwały mu wyższe stawki. Ale i na tę jawną dyskryminację samouków były sposoby. W 1979 r. Wróblewski wystąpił do Ministerstwa Kultury i Sztuki o urzędowe zaświadczenie, że wykonuje zawód "artysty plastyka w dyscyplinie grafiki, w zakresie rysunku komiksowego". Potwierdzenie takie otrzymał, dzięki czemu mógł korzystać ze stawek dla zawodowców. Odpowiednikiem tej fikcji w muzyce rozrywkowej, również zdominowanej przez amatorów, były tzw. komisje weryfikacyjne.

Od Papcia Chmiela znamy też stawki SiT-u za scenariusze (stan na marzec 1970, średnia pensja prawie taka sama - 2.235 zł):

Za komiks kryminalny, połowę mniejszy od Tytusa, Wydawnictwo Sport i Turystyka, wg informacji red. Lange, płaci za zezwoleniem Min. Kultury - 10.000 zł. [6]

Papciowi chodziło zapewne o 32-stronicowego "Kapitana Żbika". Po zsumowaniu honorariów za rysunki (21.400) i scenariusz (10.000) wychodzi prawie 1.000 zł, tj. 40% miesięcznej pensji za jedną planszę, i to przy niższych stawkach dla samouków. Całkiem nieźle...

RELAX

Honoraria w Sporcie i Turystyce to jednak pikuś w porównaniu z KAW-em. W kwietniu 1976 sekretarz redakcji "Relaxu" zaproponował Wróblewskiemu następujące warunki:

Za całostronicową planszę płacimy ok. 3.000 zł (ok. 7 rysunków). Za scenariusz do 3.000 zł przy 6-kolumnowej seryjce. [...] Mogą być opowieści dwu, ale i nawet 8 kolumnowe (tu stosujemy mnożnik 8, a więc 8x3.000 - za grafikę oraz oddzielnie za scenariusz i tekst). [1]

Szybko zerkamy do tabeli i okazuje się, że przeciętna płaca wynosiła wtedy 4.281 zł, a więc honorarium za jedną (!) planszę ze scenariuszem (3.500 zł) przekraczało 80% miesięcznej pensji. Przy takich stawkach za cały album można było zgarnąć jakieś 150.000 zł, czyli trzyletnią wypłatę zwykłego zjadacza chleba. Christa też nie miał powodów do narzekań:

Kiedy pracowałem w KAW-ie (nigdy na etacie, zawsze jako wolny strzelec), zarabiałem nieźle, przyznaję. Chociaż nie tyle, co komiksiarze na Zachodzie. Kumpel mi powiedział, że na Zachodzie ci dobrzy rysownicy komiksów jeżdżą pozłacanymi samochodami. Ja jeździłem maluchem. [3]

PRZYGODA

Podobnie abstrakcyjne stawki obowiązywały już 20 lat wcześniej, za gomułkowskiej odwilży, w ogólnopolskim tygodniku komiksowym "Przygoda" (1957-1958). Janusz Christa tak wspominał swoje "negocjacje" z redakcją pisemka:

Zapytali jakie stawiam warunki pracy. Byłem zaskoczony, nie wiedziałem co powiedzieć. Zaproponowałem tysiąc złotych za stronę i ku mojemu zdziwieniu od razu się zgodzili. Później się dowiedziałem, że była to wcale niewygórowana suma, zważywszy, że podałem się za szwedzkiego wyżeracza komiksów. [4]

Był to rok 1957, kiedy średnia płaca wynosiła 1.279 zł. A więc tu także za jedną planszę można było wyciągnąć 80% normalnej miesięcznej wypłaty. Być może to był powód, dla którego redakcja w pewnym momencie została zdominowana przez rozmaitych zaprzyjaźnionych z władzą dyletantów, co musiało się skończyć katastrofalnym spadkiem jakości.

ŚWIAT MŁODYCH (1)

Najbardziej skomplikowanym przypadkiem jest "Świat Młodych", bo ukazywał się 40 lat i przeszedł przez wszystkie fazy PRL-u: Bieruta, Gomułkę, Gierka i Jaruzelskiego. W każdej z tych epok priorytety władzy były nieco inne, co przekładało się na jej stosunek do popkultury. W okresie czarno-białym (1949-1974) kokosów w harcerskiej gazecie raczej się nie robiło. Papcio Chmiel, czyli główny dostawca komiksów dla ŚM, pracował w redakcji na etacie. W roku 1964 jego sytuacja materialna wyglądała następująco:

[...] Na samochód nie było mnie stać. Zarabiałem 2.000 zł miesięcznie, a "Warszawa" kosztowała 120.000 zł. [6]

Zerkamy w tabelkę. Średnia pensja w 1964 r. wynosiła 1.816 zł, więc takie zarobki rzeczywiście nie powalały. W 1973 r. Papcio ujawnił dalsze szczegóły:

W "Świecie Młodych" mam miesięczne stałe pobory i w tym określoną normę rysunków. Ponadnormowe mam wyceniane przez sekretarza redakcji "Pi razy oko". Mały rysuneczek 30 zł, większy 45-60 zł. Za twórczość tekstową mam wycenę pozanormową. [6]

Zwróćmy uwagę, że Papcio za "duży rysunek" dostawał maksymalnie 60 zł, tymczasem już trzy lata wcześniej Sport i Turystyka płacił za planszę złożoną średnio z 4 rysunków 650 zł, a więc po ok. 160 zł za rysunek. A zatem dowcip polegał na tym, żeby się do tych centralnie dzielonych wiktuałów dobrać i można było żyć jak pączek w maśle.

HORYZONTY

Okazja na dodatkowy zarobek pojawiła się w 1966 r., wtedy bowiem Wydawnictwo Harcerskie "Horyzonty" zaczęło publikować książeczkowe wersje "Tytusa". Jednak z nieznanych przyczyn Chmielewskiemu zaproponowano warunki znacznie odbiegające od stawek innych autorów. Papcio się wściekł i w marcu 1970 r. wystosował do wydawcy list, który jest istną kopalnią wiedzy o ówczesnych honorariach:

W sytuacji wałkowania scenariusza przez pół roku pisanie przestaje być zabawą, a staje się pracą. Za pracę wypada płacić. Jak się płaci "gdzie indziej" za scenariusze, proszę czytać poniżej:
[...] 2. Red. "Nasza Ojczyzna" za 24 obrazki, dwie strony, płaci dwóm autorom za scenariusz 20.000 zł. [...] Wg tej proporcji, za scenariusz do Tytusa powinienem otrzymać 20.000 zł.
3. Wyd. Harcerskie za "Czterech pancernych i psa" płaciło łącznie za scenariusz i rysunki - 80.000 zł. Informacja od kol. Sz. Kobylińskiego.
Przy tym zestawieniu śmiesznie wygląda suma 2.000 zł "za teksty", jaką mam otrzymać wg umowy na Księgę VI i VII. [6]

Przypomnę, że w 1970 r. średnia płaca wynosiła 2.235 zł. Kwota, jaką Horyzonty zapłaciły Kobylińskiemu i Przymanowskiemu za 76-stronicowych "Pancernych" (ok. 1.000 zł za planszę) zbliżona była do stawek Sportu i Turystyki z tego samego okresu.

ŚWIAT MŁODYCH (2)

Sytuacja w "Świecie Młodych" diametralnie zmieniła się w 1974 r., kiedy to partia utworzyła największy koncern wydawniczy w demoludach, RSW "Prasa-Książka-Ruch". Harcerska gazetka przeszła wtedy pod skrzydła MAW-u i uzyskała dostęp do nowoczesnej kolorowej drukarni Dom Słowa Polskiego. Na ostatniej stronie pojawiła się stała rubryka komiksowa, a w niej nowi autorzy, skuszeni świetnymi warunkami finansowymi: Christa, Baranowski, Raczkiewicz i nieco wcześniej Szarlota Pawel. MAW oferował naprawdę godne zarobki, choć nie tak wysokie jak bliźniaczy KAW, o czym dowiadujemy się od Christy:

Do "Relaxu" podkupili mnie ze "Świata Młodych" [1976] - zaproponowali mi dwukrotnie większą stawkę. W "Świecie Młodych" powstało wielkie oburzenie. "Panie Christa, pan się dał tak podkupić". "Do cholery ciężkiej, przecież mi na kasie zależy. Ja nie rysuję tego społecznie". Potem, jak dowiedziałem się, że KAW to jest wydawnictwo KC partii, to mi szczęka opadła. Ale trudno, już się zahaczyłem. [3]

Czyli prawdopodobnie za jedną planszę w kolorze ŚM płacił Chriście ok. 1.750 zł, co i tak było nieźle, bo za cały komiks (35 odcinków) wychodziło 61.250 zł, na co zwykły Kowalski musiał pracować 14 miesięcy, a Christa kilka. W styczniu 1980 r. stawki ŚM były podobne (plus inflacja, oczywiście), o czym świadczy list redakcji do Wróblewskiego w sprawie "Binio Billa":

Jeśli zaś chodzi o honorarium, to płacimy 2500-3000 zł za każdy odcinek. Najchętniej płacimy na ZAiKS bądź na ZPAP i wtedy dajemy wyższą stawkę. [2]

Tuż przed stanem wojennym nasi Mistrzowie dostawali więc za jedną planszę ok. 50% średniej pensji. Po stanie wojennym było jeszcze lepiej. Najciekawsza jest relacja Tadeusza Raczkiewicza, który ze "Światem Młodych" współpracował na stałe od roku 1983.

Powiem Panu tylko jedno – za honoraria z "Tajfunów" postawiłem sobie dom. Ówczesna miesięczna pensja wynosiła jakieś 15 tys. zł. Ja za jeden odcinek dostawałem 20 tys. zł! Za jedną planszę! Nie było podatków, nie było żadnych zmartwień, listonosz co tydzień dostarczał pieniądze. W końcu już nie miałem co z tym robić, miałem to wszystko przepić? No to stwierdziłem, że postawię dom. [5]

Raczkiewicz ma niezłą pamięć - w 1983 r. średnia krajowa rzeczywiście wynosiła 14.475 zł. Nie wiadomo tylko o ilu planszach rysownik mówi, bo jego "Tajfuny" ukazywały się po dwie plansze w jednym odcinku. Tak czy siak, w połowie lat 80. "Świat Młodych" płacił mu 70% albo nawet 140% średniej krajowej za planszę, co byłoby już kwotą kompletnie księżycową. Ale kto wie jakie rezerwy była w stanie uruchomić znienawidzona po stanie wojennym władza, żeby się społeczeństwu podlizać, choćby za pomocą komiksów?

Raczkiewicz publikował wyłącznie w ŚM, więc zapewne nie wiedział ile zarabiało się na albumach w schyłkowym okresie PRL-u. Tutaj musimy się zdać na wspomnienia Szarloty Pawel, która zdecydowaną większość swoich albumów wydała przez MAW w latach 1985-1989. Okazuje się, że i w tym segmencie było wtedy eldorado:

W tamtych czasach autorzy komiksu byli niesłychanie rozpieszczeni. Nie musiałam za nikim chodzić ze swoimi komiksami, tylko do mnie dzwoniono. Nakłady szły w takich wysokościach, że głowa mała. Byliśmy rozpieszczeni, cokolwiek by panu mówiono. [1]

PODSUMOWANIE

Przyznam, że sam jestem zaskoczony wynikami tego researchu. Niby wiedziałem od Christy, że "Świat Młodych" dobrze mu płacił, a "Relax" jeszcze lepiej, ale nie spodziewałem się, że aż tak dobrze. I nie przyszło mi do głowy, że stawki rzędu 40-80% średniej krajowej za planszę (1.400-2.800 zł w przeliczeniu na dzisiejsze pensje) były w zasadzie standardem za Gierka i Jaruzelskiego. Trend był wręcz taki, że wydawnictwa płaciły coraz więcej, być może nawet konkurowały między sobą o rysowników. Świadczyłoby to o istnieniu prawdziwego rynku komiksowego, z tym, że nie był to rynek konsumenta, a rynek autora. Najlepszym na to dowodem były migracje twórców do tych wydawnictw, które oferowały bardziej korzystne warunki - najpierw do Sportu i Turystyki, następnie do "Świata Młodych", potem do "Relaxu", a po upadku "Relaxu" z powrotem do "Świata Młodych" albo do KAW-u. Natomiast w prasie codziennej zostali chyba tylko ci, którzy nie załapali się gdzie indziej, zresztą niekoniecznie z powodów merytorycznych.

Kończąc ten przydługi tekst, chciałbym w całości zadedykować go panom: Kurowi, Kiełbusowi, Bednarczykowi i Fijałowi. Urodziliście się za późno, chłopaki :)
_____________
[1] Bartosz Kurc "Trzask Prask"
[2] Maciej Jasiński "Jerzy Wróblewski okiem współczesnych artystów komiksowych"
[3] Krzysztof Janicz, Kamil Śmiałkowski "Janusz Christa - wyznania spisane"
[4] Teresa Dąbrowska-Łochoń "Z komiksem na ty", Czas #36/1978
[5] Michał Siromski "Coś trzeba po sobie w życiu pozostawić", KZET #74
[6] Henryk Jerzy Chmielewski "Tytus zlustrowany"

Eustachy Lech Karłowski

Witajcie, skowroneczki. Kacyk już wyleczony? W takim razie zapraszam na ciąg dalszy remanentu z GDAK-owej prelekcji. W poprzednim odcinku pokazałem Wam jedne z najstarszych kajtkowych "fanartów" (1959-1961) autorstwa Zdzisława Króla, dziś czas na prace nieco nowsze i... związane z tym odkrycie. Otóż pod koniec publikacji "Kajtka i Koka w kosmosie", 19 lutego 1972 na łamach "Wieczoru Wybrzeża" ukazał się taki oto dowcip rysunkowy Eustachego Lecha Karłowskiego, satyryka związanego z "Głosem Wybrzeża" i miesięcznikiem "Morze".

Przygotowując na GDAK-a prezentację z okazji 60-lecia Kajtka i Koka oraz 40-lecia Gucka i Rocha, musiałem dokładnie przetrząsnąć obie te serie w poszukiwaniu ciekawostek. Kiedy dotarłem do przedruków z prasy lokalnej, wpadły mi w oko dwa dorysowane przez kogoś paski z łódzkiego "Expressu Ilustrowanego", które ukazały się jako początek i koniec kosmicznego epizodu z Burblami (4 marca i 21 lipca 1983). Po bliższych oględzinach zauważyłem, że jest to ta sama kreska co w dowcipie z "Wieczoru" i że autorem stripów jest Eustachy Lech Karłowski.


Odkrycie to każe nam skorygować piękną teorię, jaką kilka lat temu przedstawiliśmy w artykule "Na tropie stripa". Wówczas sądziliśmy, że nieszczęsne paski dorysował na chybcika jakiś grafik z "Expressu" w 1983 roku. Tymczasem okazuje się, że historyjka o Burblach w takiej właśnie dziwacznej formie musiała nadejść z "Wieczoru Wybrzeża", i to znacznie wcześniej, bo Karłowski zmarł w 1975 r. Tylko dlaczego tych dwóch brakujących odcinków nie narysował sam Christa, skoro w latach 1974-1977 dorobił dla "Expressu" aż 10 innych (znajdziecie je w "Powrocie do gwiazdozbioru Oriona")? Może jego stosunki z redakcją "Wieczoru" nie były już wtedy najlepsze?

Oglądając powyższe rysunki można by odnieść wrażenie, że Karłowski nie był (mówiąc oględnie) wybitnym rysownikiem. Nic bardziej mylnego! W sieci znalazłem sporo jego grafik, w tym rewelacyjne ilustracje do książki Stanisława Bernatta "125 dykteryjek morskich" (1960), wykorzystane później na płycie z piosenkami Agnieszki Osieckiej pt. "Kochankowie z ulicy Kamiennej" (2013, rys. z prawej). Jak widać, Karłowski specjalizował się raczej w UPA style (United Productions of America) i disnejowski Kajtek po prostu mu "nie leżał".

Gdańskie szopki z Kajtkiem-Majtkiem

Tematem ostatniego w tym roku artykułu będzie nasz poczciwy Kajtek-Majtek, ale w tak nietypowym wcieleniu, że nigdy nie było okazji o nim opowiedzieć. Dopiero na tegorocznym GDAK-u podzieliłem się z publiką tym dziwacznym wykopaliskiem, które od ćwierć wieku czekało w moich szpargałach na "coming out".

* * *

Dokładnie 59 lat temu, 31 grudnia 1959 roku miał miejsce pierwszy pozakomiksowy występ gościnny Kajtka-Majtka. Tego dnia "Wieczór Wybrzeża" opublikował na pierwszej i szóstej stronie "Szopkę noworoczną" Krystyny Korewickiej-Adamskiej, w której mały marynarzyk pojawił się jako Special Guest Star. Było to nie lada wyróżnienie, zważywszy, że jego staż na łamach gazety wynosił zaledwie rok z niewielkim hakiem. Oprócz ważnej roli w tekście sztuki, Kajtek został także sportretowany przez redakcyjnego grafika Zdzisława Króla - zresztą bardzo udanie, a na pewno lepiej niż przez Jacka Fedorowicza pół roku wcześniej.

Poniżej znajdziecie skany tej unikalnej publikacji. Przepraszam za jakość, ale dysponuję tylko kserokopiami z gazety, które zrobiłem 25 lat temu w Bibliotece Uniwersyteckiej w Łodzi. Na miniaturach zaznaczyłem Wam najciekawsze fragmenty, żebyście nie musieli szukać. Klikajcie w obrazki, czytajcie, drukujcie i cieszcie się Kajtkiem, jakiego pewnie nie znacie.


W następnego Sylwestra, 31 grudnia 1960 roku "Wieczór Wybrzeża" zamiast nowej szopki opublikował przekrojowy artykuł Sławomira Siereckiego pt. "Szopki gdańskie", w którym pojawia się krótka wzmianka o Kajtku-Majtku i kolejny jego portret autorstwa Zdzisława Króla. Tym razem bohater wystąpił u boku innego komiksowego supergwiazdora, Agapita Krupki.

Skaczemy o kolejny rok. 23 grudnia 1961 roku "Wieczór" w końcu publikuje nowy utwór sceniczny pt. "Mała szopka gdańska", napisany przez znanego już nam Sławomira Siereckiego. I znów na scenę wyskakuje Kajtek-Majtek, by zaśpiewać finałową piosenkę i zebrać zasłużone brawa. Jest też obowiązkowy portret marynarzyka, sądząc po kresce narysowany także przez Zdzisława Króla.


Nie bardzo wiem jak potraktować te niecodzienne kajtkowe występy. Ukazały się na łamach "Wieczoru Wybrzeża", a więc zapewne z błogosławieństwem Janusza Christy. Ale czy można uznać je za oficjalne epizody "Kajtka-Majtka", skoro Christa ani ich nie napisał, ani nie narysował? No cóż, nie napisał też historyjki "Na morze" Agnieszki Osieckiej, ani "Nowych przygód Kajka i Kokosza" (tych to nawet nie narysował), a jednak wszystkie te komiksy zaliczamy do kanonu. Dlaczego więc inaczej mielibyśmy traktować noworoczne szopki? I z takim właśnie pytaniem zostawiam Was na Sylwestra. SZCZĘŚLIWEGO NOWEGO ROKU!