Królowa Fochna

Czy Janusz Christa dopisał happy end do autentycznej historii słowiańskiej sekutnicy i nordyckiego rzeźnika? Przekonacie się o tym czytając kolejny rozdział książki Arkadiusza Florka "Powrót do świata dzielnych wojów".

* * *

Jedną z najciekawszych postaci w komiksie "Szranki i konkury" jest Fochna, córka wielmoży Mszczuja. To rozkapryszone dziewczę o bardzo trudnym charakterze gustowało głównie w oglądaniu bójek. Na pytanie swego ojca, czy uwięzionych jeńców skrócić o głowę, utopić, czy może zamorzyć głodem, odpowiadała, że to ostatnie będzie najzabawniejsze. Przebierała również wśród kandydatów na męża. Starającym się o jej rękę księciu Wojmiłowi i wojowi Witowi kazała się pojedynkować.


Wymyślała również inne trudne zadania. Chciała mieć np. jabłko ze świętego drzewa, złote jajo żar-ptaka i koronę króla Rangara. Spełnienia jej zachcianek podjęli się Kajko i Kokosz. To głównie dzięki nim wikingowie pojawili się pod grodami Wojmiła i Mszczuja, a Fochna poznała Olfa, syna Złotowłosego Rangara – króla piratów. Młodzi zakochali się w sobie. Gdy okazało się, że Rangar wcale nie jest złotowłosy, piraci wybrali na swojego wodza jego syna Olfa. Jego pierwszym rozkazem było odszukanie ukochanej. Fochna została żoną Olfa i odpłynęła z nim na daleką Północ. Z opowieści Mszczuja dowiadujemy się, że dzięki temu małżeństwu skończyły się napady piratów na ich ziemie. Mszczuj twierdził też, że Fochna zastąpi Rangara na stanowisku doradcy Olfa.


Jakie mogły być dalsze losy Fochny? Została królową jednego z krajów Północy, powiła zapewne gromadkę dzieci, a jedno z nich nosiło imię po ojcu. Była również matką późniejszego króla. Brzmi jak bajka? Być może, ale w historii Polski można znaleźć osobę o podobnych losach i cechach charakteru.

Świętosława	Fochna

Była nią Świętosława, córka Mieszka I i Dobrawy, najbardziej znana Polka w X i XI–wiecznej Europie. Urodzona ok. 970 r., w wieku kilkunastu lat wyszła za króla Szwecji Eryka Zwycięskiego. W planach Mieszka sojusz ten miał być skierowany przeciwko Danii (Mszczuj w podobny sposób załatwiał sprawy wagi państwowej).

Rodzice Świętosławy: Mieszko I i Dobrawa

Piastówna urodziła Erykowi syna Olofa (a jakże!), późniejszego króla Szwecji. W skandynawskich legendach polska księżniczka przetrwała jako Sygryda Storrada (Sigrid Storråda), czyli Dumna, zawdzięczając przydomek swej awanturniczej ponoć naturze (skąd my to znamy?). Na Północy nie wspominają jej chyba zbyt miło. Według jednej z sag, po śmierci męża królowa rządziła w imieniu małoletniego syna. Wielu zalotników, pod pozorem starań o rękę Sygrydy, zamierzało odsunąć ją od władzy i zdobyć tron. Przebiegła Piastówna przejrzała jednak ich zamiary, zaprosiła wszystkich na wielką ucztę, spiła winem i gdy spali kazała podpalić dwór, w którym spłonęli żywcem (morzenie głodem jeńców przez Fochnę to drobiazg przy tym wyczynie). Swoją drogą, czy owa saga nie jest bardzo podobna do polskiej legendy o księciu Popielu i jego złej żonie, trującej wraz z mężem gości zaproszonych na ucztę?

Po śmierci Eryka, Świętosławie zaproponowano małżeństwo z królem Norwegii (uwaga!) Olafem Tryggvasonem. Sygryda odmówiła jednak spełnienia warunku, jakim było przejście na chrześcijaństwo. Zdenerwowany Olaf miał ponoć uderzyć ją rękawicą. Według jednej z wersji Świętosława początkowo kochała się w Olafie, znienawidziła go jednak po tym incydencie i zawiązała przeciw niemu koalicję Szwecji i Danii. Finałem była śmierć Olafa w bitwie pod Svold.

Sygryda i Olaf Tryggvason	Fochna i Olf

Olaf już w bardzo młodym wieku pływał jako wiking po Bałtyku. Potem na czele wielkiej armii dwukrotnie najeżdżał Anglię, wymuszając ogromne okupy na anglosaskim królu Ethelredzie II. Tam również przyjął chrzest i odtąd stał się niezwykle gorliwym i okrutnym krzewicielem chrześcijaństwa. Opornych poddawał m.in. próbie węża, której szczegóły litościwie przemilczę. Na obrazach przedstawiany jest jako blondyn. Czy jego życiorys i wygląd nie przypomina trochę komiksowego Olfa?

Olaf Tryggvason zostaje królem Norwegii	Olf zostaje wodzem piratów

Drugim mężem Świętosławy był król Danii i Norwegii Swen Widłobrody, a z małżeństwa tego urodziło się m.in. trzech synów. Najbardziej znany był Kanut Wielki, który zakończył rozpoczęty przez ojca podbój Anglii (brali w nim udział wojownicy z Polski) i koronował się na jej króla, zdobywając później koronę Dani i Norwegii. Drugie małżeństwo Piastówny nie było jednak szczęśliwe. Po kilku latach Swen wygnał żonę i zerwał przymierze z Polską. Świętosława schroniła się u swego brata Bolesława Chrobrego. Dopiero po śmierci Swena synowie Sygrydy udali się do Polski i zabrali matkę do Danii lub Anglii, gdzie spędziła ostatnie lata życia.

Swen Widłobrody, drugi mąż Świętosławy	Bolesław Chrobry, brat Świętosławy

O młodości Świętosławy, czyli czasach sprzed ślubu z królem Szwecji, wiadomo niewiele, ale z pewnością o jej rękę starało się wielu mężczyzn. Jako córka pierwszego znanego władcy Polski i siostra pierwszego polskiego króla, miała zapewne mocny, ale i trudny charakter. Możliwe, że w młodości była bardzo podobna do Fochny, której imię mogło mieć np. taką genezę: Świętosława – Świętochna – Fochna.

Widać, że Janusz Christa świetnie orientował się w historii Polski i Europy przełomu X i XI wieku. Możliwe więc, że dokładnie znał dzieje Świętosławy i była ona dla niego inspiracją przy tworzeniu postaci Fochny. Olaf Tryggavason mógł być natomiast pierwowzorem komiksowego Olfa. A może to wszystko zwykły przypadek?

Arkadiusz Florek

Bibliografia:
"Europejskie losy piastowskiej księżniczki" - "Kronika Polski" nr 1

* * *

Przedstawione przez Arka analogie mają tylko jedną lukę - w przeciwieństwie do Olfa z komiksu, prawdziwy Olaf Tryggvason nigdy nie miał ojca. To znaczy teoretycznie miał, ale urodził się po jego śmierci i został wychowany przez matkę. Skąd więc w "Szrankach i konkurach" wziął się Złotowłosy Rangar? Żeby to wyjaśnić, trzeba się jeszcze trochę cofnąć.

Harald Pięknowłosy z ojcem	Złotowłosy Rangar

Otóż Olaf Tryggvason był prawnukiem w linii męskiej (uwaga!)... Haralda Pięknowłosego, pierwszego króla Norwegii. Harald Pięknowłosy miał wiele żon i wielu synów, m.in. ze Svanhildą: (uwaga!)... Ragnara, Olafa (dziadka Tryggvasona) i Bjørna (jak Jarl Björn z "Na wczasach"). Wystarczy zatem skrócić ich drzewo genealogiczne: Harald Pięknowłosy + Ragnar = Złotowłosy Rangar, następne pokolenie pomijamy i już mamy ojca dla Olafa vel Olfa. I tak oto po raz kolejny udało nam się udowodnić, że Christa wielkim komiksiarzem był. A do tego, że nieźle wgryzł się w skandynawskie sagi, c.b.d.o.